Lehim Nedir - İyi bir Lehimleme Nasıl Yapılır ?

Lehim Nedir ?

Elektronik devrelerde bir sistemi oluşturmak için; elamanları ve tellerini birbirine tutturmak amacıyla belirli sıcaklıklarda eriyebilen tellere “lehim” denir.

Elektrik ve elektronik sektöründe kullanılan lehim teli kalay ve kurşun metallerinin karışımından oluşturulmuştur.

Lehim telinin içerisindeki kalay miktarı arttıkça kalite yükselmektedir.

Çünkü erime sıcaklığı kalay çoğaldıkça azalmaktadır. Lehimin kalitesi kullanılacağı devrenin hassaslığına göre değişmektedir.

Kurşunlu ve Kurşunsuz Lehim Teli Alaşım Oranlarını Aşağıdaki Tabloda Görebilirsiniz.

Elektrik-elektronik devrelerin bağlantıların birbirine tutturulmasında yumuşak lehimleme kullanılır.

Yumuşak lehimde direnç değerinin çok düşük olması, elektrik akımının iletilmesini önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır.

Lehim telleri kalınlıklarına göre de çeşitlendirilebilir.

Buna göre 0,75mm-1mm-1,20mm-1,60mm çaplarında üretilebilirler.Tüp veya makara olarak piyasada satılmaktadırlar. Makaralar 100gr, 200gr veya 500gr olabilir. 
Lehim çeşitlerini ve Lehimleme ekipmanlarını sitemizden inceleyebilirsiniz.

Lehim Pastası Nedir ? Lehim Pastası Ne İşe Yarar ?

İletkenleri birbirine tutturabilmek için lehim pastası kullanılmalıdır.

Lehim pastası kusursuz bir lehimleme için önemlidir. Lehim yapılırken metal yüzeyin temizlenmesi ve ısınmadan dolayı tekrar oluşabilecek oksitlenmeleri önlemek için lehim pastası kullanılır.

Lehim pastası, katı durumda satılmaktadır. Erime ısıları lehime göre daha düşüktür.Bu nedenle lehimleme işleminden önce çok çabuk olarak uçucu gaz haline dönüşmektedir.

Havayla temas halinde olan bütün madenlerin üzerinde bir pas tabakası oluşur, ilk zamanlar çok ince olan bu tabaka zamanla artar ve kalınlaşır. Havadaki nem ve hava sıcaklığı bu pasın oluşmasını hızlandırır.

Gözle görünmese bile her metalin yüzeyi zamanla böyle bir tabaka ile kaplanır.

Üzeri paslı olan bir metal yüzeyine lehimin yapışması zordur.

Lehimleme sırasında lehim, lehimlenecek yüzeyi tam olarak ıslatmalı ve en küçük gözeneklere kadar sızmalıdır.

Lehim yapılacak eleman bacağının veya yüzeyinin pastan temizlenebilmesi için lehim pastası kullanılır.

İyi bir Lehimleme Nasıl Yapılır ve Özellikleri

Lehimlemenin iyi ve başarılı olması için de aşağıdaki teknik kurallara uyulmalıdır:

1. Lehim yapılacak yer iyice temizlenmelidir.İyi lehimleme için yüzeyin, yağ, pas, oksit tabakalarından arındırılması gerekmektedir.

2. Kaliteli lehim kullanılmalıdır.

3. Havyanın ucu temiz olmalı, az miktarda lehimle kaplanmalıdır.

4. Havya uygun sıcaklıkta olmalıdır.

5. Eleman veya iletken uçları önceden az miktarda lehimlenmelidir. Buna ön lehimleme denir.

6. Havyanın ucu lehim yapılan yeri ısıtmalı, ucun lehimle bir teması olmamalıdır. Lehim ısınan yere değdirilmeli, erimesi beklenmelidir.

7. Yeteri kadar (ne az ne fazla) lehim kullanılmalıdır.

8. Lehim eridikten sonra tekrar donması için 2–3 saniye bekleyiniz. Bu süre içinde lehimlenen elemanlar sarsılmamalıdır.

9. Baskı devre üzerinde lehimleme yapılıyorsa asırı ısınma sonucu baskı devre kalkabilir.Bu durumda lehimlenen yeri aşırı ısıtmamak gerekir.

Lehimlemede Yapılan Hatalar:

Soğuk lehim: Lehimleme kalitesiz ve donuk bir görünümdedir. Kötü malzeme, az ısıtma, elemanların kımıldaması nedeniyle oluşur. Devre istenilen kalitede olmaz. Sarsıntılarda soğuk lehim elektriksel temasın ortadan kalkmasına yol açar

Aşırı sıcak lehim: Lehimleme işlemi uzun süre yapılır ya da havya çok sıcak olursa yine kötü lehim olur.

Kuru lehim: Fazla pasta kullanılmasıyla oluşur. Lehim bölgesi kararır ve elemanlar birbirine iyi yapışmaz

Delikli lehim: Kötü malzeme kullanılması sonucu oluşur. Lehim bölgesinde küçük delikler oluştuğundan iyi temas olmaz

Çatlamış lehim: Sıcak lehim katılaşmadan elemanlar hareket ettirilirse çatlamış, kötü temaslı lehim oluşur

Yetersiz lehim: Az lehim kullanılırsa iyi temas olmaz

Aşırı lehim: Aşırı lehim kullanımı sonucu yakında bulunan elemanlarla ve baskı devre hatları arasında kısa devre oluşabilir

Kötü lehim: Temiz olmayan bölgede kötü kaliteli gereçlerle yapılan lehim donuk, zayıf ve dayanıksız olur

Sivri uçlu lehim: Havya lehim bölgesinden yavaş çekilirse sivri uçlu, dayanıksız lehim oluşur

Kısa devre: Özensiz işçilik sonucu istenmeyen noktalar arasında lehimleme olabilir.Bu durumda devre yanlış çalışır

Havya Nenir ve Havya Seçimi Nasıl Olmalıdır ?

Lehimlemede kullanılan önemli elemanlardan biriside havyadır. Elektrik ve elektronik devrelerde elemanlarını birbirine lehimlemeyebilmek için yüksek ve hızlı bir ısı kaynağına ihtiyaç vardır.

Bu ihtiyacı karşılamak üzere bu alanda elektrikle çalışan “havyalar” kullanılmıştır.

1. Havyalar 200 ile 500 derece arasında ısı yayabilecek şekilde üretilebilirler.

2. Havyaların güçleri ise 5 ile 300 watt arasında değişebilmektedir.

Firmaların üretimine göre bu oranlar değişiklik gösterebilir.

Havyalarda aranan özellikler arasında;

1. Çok çabuk ısınabilmesi, lehimleme esnasında herhangi bir ısı kaybının olmaması

2. Gövdesinin içeriden gelen ısının yalıtımlı olması sayılabilir.

Havyalar genel olarak ısıtma durumuna ve yalıtım direncine göre sınıflandırılabilir.

Havya Çeşitleri:

1. Kalem (Rezistanslı) Havyalar

Rezistanslı havya olarak da isimlendirilirler.

Isının havyada oluşturulması rezistansla sağlanmaktadır. Rezistans, krom-nikel telden silindirik şeklinde sarılarak elde edilir. Bu havyalar küçük güçlü olarak üretilirler. Böylece küçük akımlı büyük dirençli olarak çalışırlar.

Rezistanslı havyalar, enerji kablosu, tutma sapı ve havya ucu olmak üzere üç ana parçadan oluşmaktadır.

İstasyonlu Havyalar :

Bu tip havyalar ısı ayarlı veya gerilim ayarlı olarak kullanılabilmesi için çesitli düzenekler kullanılır. Böylece havya ucundaki ısı sabit tutulur. Güvenli bir çalısma ortamı için böyle düzenekler kullanılabilir.

İstasyonsuz Kalem Havyalar :

Bu havyaları genel kullanıcı olarak isimlendirdiğimiz bakım ve onarım yapan küçük firmalar, hobi devreleri yapan kimseler ve öğrenciler kullanmaktadır.

Tabanca (Transformatörlü) Havyalar :

Tabanca havyalar güçlü havyalar olup daha çok elektrikçilikte ve kalın iletkenlerin lehimlenmesinde kullanılırlar. Tabanca havyaların içinde bir transformatör mevcuttur. Sekonder sargısı primer sargısına göre çok az sarımlıdır.

Bu sebeple sekonderde çok düsük gerilim ve çok yüksek akım vardır. Bu yüksek akım sekonder sargısının dolayısıyla havya uçunun çok ısınmasına sebep olur.

Anahtara basıldığında primerden ve dolayısıyla sekonderden akım geçer. Sekonderden geçen yüksek akım havya uçunu ısıtır. Anahtar bırakılırsa akım kesilir ve havya hızla soğur.

Tabanca havyalar yüksek güçlü ve dolayısıyla uçları çok ısınan havyalardır. Bu nedenle elektronik devrelerde lehimleme islerinde tabanca havya kullanımından kaçınılmalıdır.

Gazlı Havyalar : 

Bu tip havyalar, enerji kaynağının bulunmadığı ortamlarda kullanılır.

Gazın yakılması yoluyla havya ucu ısıtılarak çalışmaktadır.

Çalışmasında elektrik bulunmadığı için yanıcı bir gaz kullanılmaktadır.

Çalısma sırasında havya ucu hem ısıyı alacak hem de lehimi eritecek şekilde kullanır.